Een van de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog is het feit dat van relatief veel overlevende kinderen hun ouders zijn vermoord. Deze kinderen werden in de onderduik gered, maar geen van beide ouders kon na de bevrijding hen ophalen. Over hun lot ontstond vervolgens een conflict dat ruwweg verliep langs de grenzen van enerzijds het voormalige verzet en de onderduikouders en anderzijds de joodse gemeenschap en verder verwijderde familieleden van de kinderen.
In dit gevecht om de kinderen is een van de belangrijke spelers de voogdijstichting Le-Ezrath Ha-Jeled. Deze stichting spande zich in om de verblijfplaatsen van overlevende kinderen te traceren en ze vervolgens weer een plek te geven binnen de Joodse gemeenschap, hetzij bij pleegouders, hetzij bij Joodse kindertehuizen, zoals het Joods Jongens- en meisjesweeshuis, de Bergstichting en de Rudelheimstichting.
In 1950 besloten Le-Ezrath Ha-Jeled en de verschillende voogdijinstellingen samen te gaan werken als de Gefusioneerde Joodse Instellingen voor Kinderbescherming (kortweg de Fusie geheten). De Fusie ging gaandeweg steeds intensiever samenwerken met de Stichting Joods Maatschappelijk Werk (JMW), wat in 1978 leidde tot een administratieve fusie van JMW en de Fusie. De volledige ineenschuiving van de organisaties, met inbegrip van de financiën, vond in 2005 plaats.
In het verleden zijn verscheidene onderzoeken gedaan naar de behandeling en het vermogensbeheer van Joodse oorlogswezen. Deze onderzoeken hebben veel waardevolle informatie boven tafel gebracht. Tegelijkertijd zijn er nog steeds vragen en is het debat over de oorlogswezen, hun vermogensbeheer en hun naoorlogse behandeling niet verstomd.
JMW heeft eind 2021 besloten om aanvullend onderzoek te laten uitvoeren naar het vermogensbeheer van Joodse oorlogswezen, hun behandeling en de rol van JMW daarbij. Het doel van het onderzoek is om met alle beschikbare bronnen te komen tot een zo zorgvuldig mogelijke reconstructie, analyse en contextualisering van de zorg voor en het beheer van de vermogens van de Joodse oorlogswezen in Nederland sinds 1945.
In 2022 heeft JMW een onafhankelijke commissie ingesteld, bestaande uit:
- Prof. dr. Bas Jacobs, econoom, hoogleraar economie en overheidsfinanciën aan de Vrije Universiteit Amsterdam;
- Mr. Rob Polak, jurist, raadsheer-plaatsvervanger Gerechtshof Den Haag. Per november 2023 is hij vervangen door Mr. Shulamith van der Hart, jurist, Officier van Justitie Functioneel Parket;
- Prof. dr. Bart Wallet, historicus, hoogleraar Joodse studies aan de Universiteit van Amsterdam.
Deze commissie heeft de onderzoeksopzet opgesteld die door JMW ongewijzigd is vastgesteld.
Het onderzoek wordt uitgevoerd binnen de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam (UvA) door twee postdoctorale onderzoekers. De startdatum van het onderzoek is 1 oktober 2023 en de looptijd is 24 maanden.
