TEKST ASJER WATERMAN
Heeft u ook van die tradities thuis rondom bepaalde Joodse feestdagen waarvan je je weleens afvraagt of anderen die ook hebben? Mijn zus en ik hadden, toen wij nog thuis woonden, zo’n traditie rondom Pesach. Namelijk om in de week voorafgaand aan Pesach de film ‘De Prins van Egypte’ te kijken. Vergelijk het met de gewoonte van het kijken van bepaalde kerstfilms rondom kerst. ‘The Grinch’ of ‘Elf’. En zo zijn er vast meer, ik zit niet zo goed in kerstfilms moet ik bekennen. Maar ik heb begrepen dat het een ding is.
En bij ons wat het dus ook een ding, maar dan met Pesach waarvoor toch de keuze aan films een stuk beperkter is dan bij de kerstvariant. Maar dat mocht de pret niet drukken natuurlijk. Weken kon ik uitkijken naar het kijken van de film die eigenlijk nooit ging vervelen. En we vonden het ook een goede voorbereiding op de seder want hoe zat het ook alweer met die uittocht uit Egypte? Mozes? Matzes? Plagen? Altijd goed om je geheugen even op te frissen zodat je tijdens de seder niet voor schut staat.
“De film is natuurlijk niet hetzelfde als het boek.”
Kom je dus mooi bedrogen uit, zo ontdekte ik laatst. Want de film is natuurlijk niet hetzelfde als het boek.
Dat ontdekte ik eigenlijk al tijdens het zien van de eerste Harry Potter-film. Na het boek een keer of vijftien te hebben gelezen wist ik in de bioscoop bij elke scène aan te geven waar de verfilming de loop van het boek niet goed weerspiegelde. De fout om voor Nederlands op school alleen de verfilming te kijken, en het boek niet te lezen, heb ik daarna gelukkig niet gemaakt. Ik wist wel beter. Maar terug naar ‘de Prins van Egypte’. Als je alleen de film kijkt en nooit het verhaal in de Tenach hebt gelezen dan mis je toch best wat.
Of eigenlijk is het nog net iets anders, als je het verhaal nooit in het Hebreeuws hebt gelezen mis je echt wat. Neem nou de plaag van de kikkers. In de film is het duidelijk: Farao weigert na de eerste plaag – waarbij het water van de Nijl in bloed was veranderd – nog steeds om het Joodse volk te laten gaan. Dan volgt de tweede plaag, namelijk die van de kikkers. En daar komen uit de Nijl wel honderden, of misschien wel duizenden kikkers gelopen die het land overspoelen.
“Was het een plaag van de kikkers of van de enkele kikker?”
Klaar als een klontje zou je zeggen. Maar het is een stuk minder duidelijk wanneer je de Hebreeuwse tekst leest. Daarin wordt in de aanloop naar de plaag namelijk steeds gesproken over tsefarde’iem, het Hebreeuwse woord voor kikkers in het meervoud. Farao wordt gewaarschuwd dat, als hij niet luistert, het land overspoeld zal worden met kikkers. Maar wanneer de plaag een paar verzen later daadwerkelijk plaatsvindt verandert de bewoording. Er kwamen niet tsefarde’iem uit het water lopen, maar tsefarde’a, een kikker in enkelvoud! Hallo, hoe zit het nou? Was het een plaag van de kikkers of van de enkele kikker?
En natuurlijk hebben de rabbijnen zich daar ook druk over gemaakt. In de Midrasj Rabba in Exodus hebben rabbi Akiva en rabbi Elazar ben Azarja een meningsverschil. Volgens rabbi Akiva was er eerst één kikker die op een gegeven moment heel veel kikkers voortbracht. Rabbi Elazar ben Azarja vindt dat maar een vreemde verklaring en meent dat het anders ging. De kikker in kwestie kwaakte en riep op die manier al zijn vrienden die het land overspoelden. Eeuwen later gebruikt Rasjie deze midrasj voor zijn commentaar op de tora. Het was inderdaad één kikker, legt hij uit. Maar toen er op de kikker werd geslagen spatte deze in heel veel kikkers uiteen.
Ik vermoed dat u met deze informatie de blits zal maken tijdens de seder dit jaar. En mocht er ooit een remake worden gemaakt van ‘de Prins van Egypte’ dan pleit ik voor wat meer invloed van de Midrasj op de vertelling van het verhaal.
Chag Sameach!! •
Nog een Pesach columns van Asjer: Pesach: Bevrijd de bonen!
